Panta Rhei: alles wat leeft stroomt en je kunt nooit twee keer in dezelfde rivier stappen, want alles is veranderlijk.

Uitspraken van Heraclitus van Efese (500 v. Chr.).

Panta Rhei: de uitspraak uit het Oudgrieks: πάντα ῥεῖ wordt aan Heraclitus toegeschreven.

Het vuur als oersubstantie is een cyclisch proces van wisselingen, water, wordt omgezet in zee en deels in damp, en omgekeerd. ‘Koude dingen worden warm, warme koud, vochtige droog, droge vochtig.’ Dit was de basis voor de theorie van de vier elementen. Heraclitus gaat echter verder, door het cyclische proces overal te zien: ‘Hetzelfde is levend en dood, wakker en slapend, jong en oud; want het eerste slaat om en is het tweede; en het tweede slaat op zijn beurt om en is het eerste’.

De wereld is dynamisch

Zo blijft de kosmos, die eeuwig is, tegelijk stabiel en dynamisch. Daarop doelen de rivierfragmenten, zoals:  ‘wie in dezelfde rivier stapt, stroomt steeds weer ander water toe’. De rivier geeft aan dat de natuur voortdurend verandert, het stromende water, en toch stabiel, de rivierbedding is. Vorm blijft behouden ondanks onophoudelijke interne veranderingen. Wel bestaan fluctuaties: in de zomer, wanneer het warm en droog is, lijkt de zon bijvoorbeeld sterker dan in de winter, die nat en koud is. Heraclitus stelde tegenover de stelling dat de wereld statisch is, dus dat alles in beweging en ‘wordende’ is.

Alles is veranderlijk

De gedachte achter deze uitspraken is dat alles op de wereld telkens in beweging is: alles verandert voortdurend, ofwel: alles stroomt. Alle verschijnselen zijn veranderlijk. Hij gebruikte onder meer de symboliek van en rivier: je kunt niet twee keer een exact dezelfde rivier oversteken, omdat de stroom altijd anders is. Dat geldt evenzeer voor de mens en wellicht juist het menselijk lichaam. Alles veranderd voortdurend, dag in en dag uit maak je nieuwe cellen. Dat is zelfs de basis voor genezing.

Osteopathie

Ik heb de uitspraak Panta Rhei in 1979 geleerd van mijn Griekse medestudent Panos in de Fysiotherapie. Direct was ik gefascineerd door de achtergrond van de uitspraak. In 1991 heb ik deze uitspraak mogen introduceren in een van de eerste folders over Osteopathie in Nederland. Daarna is de uitspraak zijn eigen leven gaan leiden, zoals ‘alles is beweging’, weliswaar toepasselijk op de osteopathie, maar het gaat juist voorbij aan de diepere betekenis ‘alles is veranderlijk’. Dat betekend méér dan beweging, maar vooral aanpassing (evolutie), vernieuwing (genese) en het leven mag altijd boeiend zijn.

 

Lees ook de achtergrond van de spreuk van het IMC: Genezing is Genese.

 

Kijk ook naar het Webinar-29 van het IMC over de dokter in je lijf.