Slijtage

‘Versleten knie’, ‘versleten heup’… Je hoort het dagelijks om je heen. De vergelijking met mechanische slijtage in machines en apparaten is snel gemaakt. En dat is niet zo gek gedacht natuurlijk. Maar is dat eigenlijk wel zo? Slijten bewegende delen van je skelet door veelvuldige beweging? Laten we even een aantal dingen op een rijtje zetten.

 

Artrose

Artrose is de medische benaming van een aandoening aan het kraakbeen in gewrichten. In de volksmond wordt artrose ook wel gewricht slijtage genoemd. Een ziekte die bij vrouwen tweemaal zo vaak voorkomt als bij mannen. Wat er feitelijk gebeurt is, dat er meer gewrichtskraakbeen verloren gaat dan er door het lichaam aangemaakt wordt. (1)

In 2016 werd bij ruim 1.251.000 mensen artrose vastgesteld. Dat is maar liefst 7,2 procent van de bevolking. Zowat een verdubbeling ten opzichte van 2006 (2) terug. De kosten die met deze ziekte gemoeid zijn, bedragen ongeveer 1,3 miljard euro. Het grootste gedeelte daarvan gaat op aan ziekenhuiszorg en ouderenzorg, opvallend weinig aan eerstelijns gezondheidszorg. (3)

 

Beweging maakt het gewricht

Even terugkomend op de algemene veronderstelling dat gewrichten slijten door beweging. Het tegendeel is het geval. Beweging is juist noodzakelijk om de hoeveelheid synovia (het smeermiddel van de gewrichten) op peil en het kraakbeen soepel te houden. En hier schuilt de schijnbare tegenstelling, omdat met name bij sporters en mensen die een zwaar beroep uitoefenen met een hogere en herhaalde gewrichtsbelasting, vaker artrose voorkomt in het knie- en heupgewricht. (4)

Ook mensen met overgewicht lopen meer kans op knieartrose. Gek genoeg blijft het meest belaste gewricht, de enkel, buiten beeld. De verklaring hiervoor is relatief simpel: het is niet de belasting het probleem vormt, maar de doorbloeding. Bloedvaten van met name de heup komt uit het kleine bekken, waar organen, zoals de dikke darm en de baarmoeder, voor belemmering van de aanvoer van voedingsstoffen kan zorgen. Voedingsstoffen die noodzakelijk zijn voor de continu vernieuwing van gewrichten. De doorbloeding van de enkel verloopt anatomisch via een ander vatensysteem.

 

Kraakbeen en pijn

Het is de degeneratie van kraakbeen, met als gevolg het directe bot-op-bot contact dat samen met de lokale ontsteking leidt tot de kenmerkende pijnklachten en stijfheid die artrose kenmerken.

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is het kraakbeen zelf niet gevoelig. Kraakbeen bevat geen zenuwen. Pijn, in concreto onstekingsfactoren, in artrotische gewrichten wordt gevoeld in botten en synovia. De door ontsteking vrijgekomen prostaglandinen en cytoninen stimuleren verdere kraakbeenafbraak en nieuwe ontstekingsreacties.

Geen onschuldige reactie, omdat deze vrijgekomen stoffen ook in andere gewrichten van het lichaam ontstekingen en vervolgens artrose kunnen veroorzaken.

 

Kraakbeen en bloedvaten

Kraakbeen krijgt zijn voeding voor de aanmaak uit de synovia. Synovia wordt aangemaakt door beweging van het gewricht en het kapsel. En, al kun je een gewricht of onderdeel daarvan vervangen, het is geen op zichzelf staand organisme. Het maakt deel uit van het levende geheel. De circulatie is een cruciale component en moet nadrukkelijk in samenhang met de andere systemen bekeken worden.

De doorbloeding van de heup bijvoorbeeld is een complex samenspel van af- een aanvoer van bloed via arteriën en venen. Deze doorbloeding is onder andere afhankelijk van de functie van het lieskanaal, de spieren van de heup en zelfs van de ingewanden. Daarmee is de doorbloeding van de heup en haar beweeglijkheid –en dus synoviale voeding- mede afhankelijk van de toestand, ligging en bewegingsvrijheid van de organen in het kleine bekken.

 

Preventie van ‘slijtage’.

Dit werpt een ander licht op het ontstaan van artrose. We zullen anders moeten kijken naar gewrichten, kapsels en kraakbeen en deze in een breder perspectief tot het totaal moeten plaatsen. Er is in ieder geen geen slijtage door (te) veel bewegen.

Ze vormen geen los onderdeel, maar maken deel uit van het grote geheel. Wellicht wordt het tijd om de eerstelijns gezondheidszorg in beweging te zetten om zo de kosten van de tweedelijns zorg te beheersen. Dat wil zeggen dat regelmatige controle in preventieve sfeer waarschijnlijk belangrijker is. Ons gebit en zelfs onze auto krijgt een periodieke controle, daarvan zijn we wel overtuigd, maar het hele lijf vraagt herhaaldelijke screening. Niet gericht op het opsporen van ziekte, maar van de problemen die kunnen leiden tot ziekte. Voorkómen is beter dan….

 

Kijk ook naar het Webinar-19 van het IMC: over gewrichtsklachten.

 

 

1. Malemud CJ, Islam N, Haqqi TM. Pathophysiological mechanisms in osteoarthritis lead to novel therapeutic strategies. Cells Tissues Organs.2003;174(1-2):34-48
2. NIVEL Zorgregistraties eerste lijn.
3. CBS-Gezondheidsenquête, CBS-GE.nl
4. Lievense A.M, Bierma-Zeinstra SMA, Verhagen AP, Bernsen RMD, Verhaar JAN, Koes BW. Influence of sporting activities on the development of osteoarthritis of the hip: a systematic review. Arthritis Rheum. 2003;49(2):228-36.
5. Drake, R.L., Vogl, W., Mitchell, A.W.M., Gray’s anatomie, Elsevier Urban & Fischer, 2007, ISBN 978-3-437-41231-8