Aandacht voor je voeten als onderdanen

Zolang ik mij bezig houd met de gezondheid van de mens, heb ik aandacht voor de de voeten in hun invloed op de houding van de mens en de daaraan gerelateerde klachten. De voeten worden wel eens de onderdanen van de mens genoemd, in dat kader zie ik de volgende parallel. Net zoals soldaten in feite het functioneren van het leger bepalen en niet de generaal, die ten dienste hoort te staan van het gehele leger, zie ik de voeten als de bepalende factoren van de houding.

Podologie

In de beginjaren ’90 heb ik een cursus podologie gevolgd. De grondlegger van deze therapie is de Franse neuroloog Dr. R.J. Bourdiol. Dr. Bourdiol heeft wetenschappelijk onderzoek op neurofysiologisch gebied gedaan. Hij toonde aan blijkt dat de lichaamshouding en voetvorm mede worden bepaald door het aan- en ontspannen van spieren. In deze spieren maar ook in de pezen van deze spieren bevinden zich bepaalde zenuwcellen, onder andere proprioceptieve- en golgi-receptoren. Deze receptoren registreren drukveranderingen vanuit de voetzolen en geven dit direct door op ruggenmergsniveau. Het ruggenmerg zal reflexmatig reageren, maar ook de hersenen zullen deze aangeboden prikkelingen verwerken en terugvoeren naar alle houdingsspieren.

Vandaar uit heeft Bourdiol therapeutische zooltjes ontwikkeld, die op het houdings- en bewegingsapparaat inwerken. Hij maakte gebruik van kleine kurken elementen die afhankelijk van de anatomische verhoudingen onder een bepaald gedeelte van de voetzool geplaatst werden. Onder de spierbuiken om de spierspoeltjes van deze spier te activeren en de betreffende spier aan ter spannen en onder de pezen om de golgi-receptoren te activeren en de betreffende spier te ontspannen. Deze (podologische) elementen werken in op de menselijke houding en de mogelijkheid hierop invloed uit te oefenen. Deze elementen van slechts enkele millimeters dikte worden tussen twee lagen leer geplaatst waardoor ze het uiterlijke kenmerk van een zooltje krijgen. De inlegzooltjes worden proprioceptieve zolen genoemd.

Podoscoop

Met behulp van de podoscoop (voetspiegel) kan het totale drukvlak van de voetzolen worden bekeken en geïnterpreteerd. Terwijl de patiënt op de voetspiegel staat, brengt de podoloog dunne elementjes, in het algemeen van kurk, op de specifieke plaatsen onder de voetzool aan. Deze plaatsen zijn bepaalde pezen (Golgi-recptoren) en/of bepaalde spieren (spierspoeltjes). Deze kurkelementjes hebben vrijwel onmiddellijke inwerking op de voet en houdingsspieren, waardoor de lichaamshouding direct verandert.

Om dit effect blijvend te maken, plakt men deze dunne stukjes kurk tussen twee dunne leren zooltjes, waardoor het uiterlijk ontstaat van een enigszins geprofileerd inlegzooltje. Confectie vervaardiging kan niet, iedere voet is anders. Hoewel het lichaam snel reageert op deze verandering, heeft het toch nog enige tijd nodig om zich aan te passen. Dit kan zich uiten in spierpijnen van korte of langere duur. In principe hebben de zooltjes een tijdelijk karakter. Wanneer de gestimuleerde spiergroepen zich hebben hersteld en de houding is verbeterd (en de klachten zijn verdwenen), kun je de zooltjes in overleg met de therapeut weer weglaten.

Deze therapeutische aanpassing mag niet worden gezien als een steunzool. Steunzolen ondersteunen de gewrichten van de voeten zodat deze gewrichten in een andere houding komen te staan.

NB. Podologie is ook wat anders dan de vierjarige opleiding tot podotherapeut. Podotherapie is wettelijk beschermd.

 

Verschillende voettypen:

Normale voet:

Dit is de normale voet met de houding die daarbij hoort. Mensen met een dergelijke houding zijn meestal klachtenvrij, maar dat betekent niet, dat men een zodanige houding moet hebben om klachtenvrij te kunnen zijn. Een beetje asymmetrie in de houding is normaal.

Holvoet:

De holvoet neigt naar grotere lordosen en kyfosen (versterkte krommingen in de wervelkolom). Holvoeten kenmerken zich door klauwtenen, overgevoelige voetzolen en een verhoogde spierspanning. Lage rug-, nek-, en voorvoetpijnen kunnen hieruit voortkomen. De klachten nemen toe bij rustsituaties zoals staan, liggen, zitten en of bij bewegen.

 

Platvoet:

De platvoet is een soepele voet met slappe spieren. Hierbij hoort de naar achter hangende houding. Klachten aan de knie en lage rug, schedelhoofdpijn en vermoeidheidpijnen zijn vaak het gevolg. Meestal zijn doffe pijnen aanwezig die bij beweging toenemen en bij rust verminderen.

 

De kunst van rechtop lopen

In de moderne geneeskunde is men steeds meer gaan vertrouwen op moderne technische hulpmiddelen. Iedere arts kent weliswaar een algemeen gevoel van ‘pluis’ of ‘niet pluis’, maar het simpelweg (en waardevrij) observeren van patiënten en hun lichaamstaal is een kunst die helaas steeds meer aan het uitsterven is.

Halverwege vorige eeuw observeerde de osteopaat Mitchell Afrikaners in relatie tot rugklachten. Hem was opgevallen dat vooral mannen aldaar vaak met rugklachten worstelden, met de percentages die wij in het Westen ook gewend zijn. Ruim 60% van de mannen had rugklachten, terwijl de vrouwen nagenoeg geen klachten hadden. Een nadere observatie leerde Mitchell dat de mannen vaak onderuitgezakt in de plaatselijke kroeg zaten. De vrouwen daarentegen liepen de hele dag naar de waterput op en neer en naar het veld, telkens met de te dragen last op hun hoofd, van waterkruik tot takkenbossen.

Deze observatie combineerde Mittchell met zijn nauwgezette kennis van de anatomie van het menselijk lichaam. De loodrechte druk van de lasten op het hoofd van de vrouwen, vraagt om sterke rugspieren. Maar dit zijn niet de rugspieren die wij in het Westen bij de fysiotherapeut of in het fitnesscentrum versterken. Het zijn de intrinsieke spieren die de rug recht houden en met hun zekere mate van spanning rugklachten juist voorkomen. Deze intrinsieke spieren zitten tussen de verschillende wervels.

Oefeningen van Mitchell

Mitchell ontwikkelde speciale oefeningen om mensen met rugklachten te behandelen en vooral om te voorkomen dat rugklachten optreden. Deze oefeningen, strekkingsoefeningen, zijn feitelijk heel simpel. Waarschijnlijk te simpel voor onze hedendaagse geneeskunde. Een van de meest effectieve methode is om ’s morgens vroeg ca. een half uur met een gewicht van 1 kilo op het hoofd rond te lopen, staande te ontbijten, de krant te lezen, etc. Dat geeft een dagelijkse impuls aan de intrinsieke rugspieren om de wervelkolom uit te strekken. Dergelijke oefeningen hebben ’s avonds geen zin, omdat men zich daarna weer ontspant.

 

De oefeningen van Mitchell of de nabootsing van Afrikaanse vrouwen is weer niet bij iedereen van toepassing. Vaak moeten we eerst de achterliggende oorzaak van de zwakke spieren achterhalen. Dat kan het gevolg zijn van een trek van de ingewanden, een statiekverandering of geblokkeerde wervels. Dit moeten we eerst onderzoeken. Daarnaast speelt de psyche een rol.

 De houding

Uit iemands manier van zitten en lopen is zoveel meer te halen dan het louter constateren dat iemand scheef staat. Uit een stijve spier is zoveel meer te halen dan de constatering dat dit ‘hypertone spier’ is. Het is het fascinerend om te zien hoe groot de wisselwerking is tussen lichaam en psyche. Net als u weet ik natuurlijk dat iemand die erg onzeker is, vaak de schouders Iaat hangen (en letterlijk in zijn schulp kruipt). Wanneer zo iemand eens de raad krijgt om zijn houding te verbeteren en ‘als een trotse pauw rond te lopen’, is de psychische uitwerking hiervan verbazingwekkend!

 

Fascinerend blijft het om te zien wat voeten voor een invloed hebben op de houding. Wat de houding voor een invloed heeft op het gedrag en vice versa.

Al met al zijn onze ‘onderdanen’ het waard om met respect behandeld te worden, tenminste om op goede voet met onszelf te staan en niet op gespannen voet.

 

Lees ook verder bij de Kennisbank van het IMC: rugklachten.

 

Kijk ook naar het Webinar-09 van het IMC over rugklachten en de buik.

 

 

Lees ook het eBook van het IMC over rugklachten.