Herfst

Het zal wel weer raak worden deze herfst. Vele niezende, druppelende, druipende en walmende patiënten. Het vochtige Hollandse klimaat bewijst zich weer op z’n best, hoewel de zomer dit jaar van Spaanse allure was. Het lijkt op zulke momenten wel of de mensheid gedoemd is al griepend en verkouden de wintertijd in te gaan. De boosdoener van dit alles is de neus. De neus, geroemd bij De Gaulle, Cyranno de Bergerac en niet te vergeten Pinokkio. Het vormt een airconditioner, waardoor de leven-brengende ademlucht het lichaam binnentreedt. Het is het eerste orgaan dat in de Bijbel wordt genoemd: ‘En Jahweh kneedde de mens uit de aarde en blies adem (Lat: spiritus) door zijn neus en bracht hem tot leven…’. Nog altijd spreken wij over de levensadem.

Interessant is ook de neus als reukorgaan met vaak vergaande invloed op de fijnbesnaarde psyche van de mens. Denk maar eens aan het feit dat het waarnemen van bepaalde geuren gevoelens, stemmingen en herinneringen kan uitlokken. Piet Vroon heeft ooit een heel boek ‘de tranen van de krokodil’ aan dit fenomeen gewijd.

In Nature Neuroscience van enige tijd geleden werd gesteld dat vrouwen in de vruchtbare leeftijd de beste neus hebben en dat niet voor niets, zo stellen de wetenschappers. De reuk vertelt haar namelijk welk kind of welke partner haar toebehoort. Best gemakkelijk, ware het niet dat wij dit vermogen door al onze kunstmatige geurtjes de nek om hebben gedraaid.

In 2004 ging de Nobelprijs voor de geneeskunde naar geuronderzoekers. Zij hebben ontdekt dat ruim 1.000 genen het mogelijk maken dat de mens 10.000 geuren kan onderscheiden. Geuren detecteren we met cellen in het slijmvlies bovenin de neusholte. Iedere geurcel bevat één type geurreceptor.

Honden zijn qua reuk superieur boven mensen. Dat weet iedereen. Zij kunnen zelfs bij hun baasje blaaskanker ruiken. Ook een aardige vergelijking over intelligentie: een hond kan niet rekenen, maar wel ruiken wie er tegen de boom aan gepiest heeft. Doe dat maar eens na.

Opvallend is dat zich in de neus, evenals in de penis, zwellichamen bevinden. De reuk speelt in onderlinge verhoudingen, vooral in de reproductieve sfeer, ongetwijfeld een grotere rol dan algemeen wordt aangenomen. Een uitdrukking als ‘iemand niet kunnen luchten of zien’ wijst sterk in deze richting. Bij insecten wordt het paringsgedrag vrijwel geheel door geurstoffen (feromonen) bepaald.

De mens van nu grijpt in het subtiele feromonenspel in door de natuurlijke lichaamsgeuren te maskeren. Het komt niet zelden voor dat een te zware parfum of aftershave van een patiënt nog uren blijft hangen in onze praktijk. Toch heeft de luchtjesindustrie een heel sterke, niet te miskennen invloed. Denkt u maar eens aan al die exquise parfums die gewoonlijk vol zitten met dierlijke seksuele attractiestoffen als muskus en scatolen, al wordt dit feit door de fabrikanten er wijselijk niet bij vermeld.

Nog interessanter is te weten dat de slijmvliezen van de neus en daarmee het reukvermogen, evenals de amandelen en mondslijmvliezen, direct in relatie staan met onze darmen. Ruim 80% van de afweer in ons hoofd is afhankelijk van het subtiele samenspel tussen darmflora en darmlymfe. Een slecht evenwicht in ons spijsverteringskanaal betekend een slechtere afweer, snotneuzen en een geurafname. Is het zo vreemd dat moeder natuur ons in de periode voorafgaand aan de herfst zo rijkelijk van fruit voorziet? Neen, niet uit een pakje, maar puur natuur. Gelukkig hoeft de natuur geen Nobelprijs, zij is nobel uit zichzelf.

Robert Muts
Directeur Integraal Medisch Centrum