Maagklachten kunnen zich op vele manieren uiten. Evenzeer kunnen zij vele oorzaken hebben. De maag is één van de voorverteringsorganen, die er zorg voor moeten dragen dat het voedsel in verwerkbare delen in de dunne darm terecht komt. Naast enzymen speelt maagzuur een belangrijke rol.

Maagzuur

Maagzuur wordt aangemaakt in de maag en heeft een belangrijke functie bij de vertering van voedsel. Het maagzuur kan echter ook tot klachten leiden zoals zuurbranden (pyrosis). Zuurbranden kenmerkt zich door een branderig en/of pijnlijk gevoel acher het borstbeen.
Zuurbranden is hoofdzakelijk te wijten aan het contact tussen het zure vocht dat terugkomt uit de maag en de bekleding van de slokdarm. Hoe groter de blootstelling aan het zuur (hoeveelheid en duur), des te ernstiger de pyrosis en dus des te meer maagklachten.

Brandend maagzuur kan zowel veroorzaakt worden door een teveel aan maagzuur als een tekort aan tekort aan maagzuur. Bij maagzuur kun je last hebben van een branderig gevoel, zure smaak in mond, pijn in slokdarm, opboeren / oprispingen en/ of overgeven.
Hoe ontstaat maagzuur? Maagzuur ontstaat op basis van voedsel en een veelheid aan andere factoren.
Medicijnen bij brandend maagzuur die ingezet worden kunnen de symptomen verhelpen, maar de klacht blijft meestal bestaan. Naast het behandelen van de oorzaken van maagklachten zijn er tips en voedingsadviezen bij brandend maagzuur en is er een maagsparend dieet, om de maag gedurende een bepaalde tijd rust te gunnen om te kunnen genezen.

Maagzuur tekort

Als een maagzuurtekort de oorzaak is van de maagklachten dan zie je ook de volgende symptomen:

• Gasvorming, oprispingen en opgeblazen gevoel na de maaltijd.
• Overgevoeligheid voor voedingsmiddelen en/ of chemische stoffen
• Verminderde eetlust voor zwaar verteerbaar voedsel zoals vlees of peulvruchten, trage vertering, constipatie
• Slechte adem of lichaamsgeur
• Darmparasieten
• Geestelijke vermoeidheid, neiging tot depressie
• Gevoel van zwaarte, moeilijk wakker kunnen worden
• Weinig of geen transpiratie

Brandend maagzuur komt niet alleen voor bij een overmaat aan maagzuur, zuurbranden komt het meest voor bij een tekort aan maagzuur.

• Een van de belangrijkste prikkels voor de aanmaak van maagzuur is rek op de maagwand. Wanneer de maag uitgerekt is door bijvoorbeeld teveel eten, is de rek er uit en functioneert de rekprikkel voor het maken van maagzuur niet meer. Vaak worden dan op een later tijdstip alsnog stoffen (hormonen) in het verdere verloop van de spijsvertering aangemaakt om maagzuur aan te maken. Deze (late) productie van maagzuur ontstaat dan echter in een lege maag, met zuurbranden als gevolg.
• Medicijnen, zoals histamineblokkers (medicatie bij allergische klachten) en prostaglandineremmers (aspirine) remmen de productie van maagzuur. Pijnstillers zoals Ibuprofen en aspirine maken de maagwand gevoeliger voor teveel maagzuur, waardoor makkelijker een maagzweer ontstaat.
• Ook een infectie in het gebit, of een algemene slechte toestand van het gebit kan de oorzaak zijn van maagzuurklachten. Zware metalen blokkeren de afgifte van zoutzuur in de maag. Kwik uit amalgaam in vullingen van tanden kan hier onder andere de oorzaak van zijn.
• Te hard persen bij verstopping, bijvoorbeeld bij zwangerschap, waardoor de spijsbrij niet goed weg kan komen en idem bij overgewicht kan ook de oorzaak zijn van zuurbranden. Hierbij ontstaat vaak bij sommige houdingen wel brandend maagzuur en bij andere niet.

Te veel maagzuur

Als er sprake is van teveel maagzuur dan kan dit de oorzaak zijn van de maagklachten. In dit geval zie je vaak ook de volgende symptomen:

• Veel boeren
• Veel transpiratie en warmte aanvallen
• Onrustig zijn, veel praten, snel geïrriteerd of boos
• Diarree
• Ook elders in je lichaam brandende gevoelens en neiging tot ontstekingen (met pijn en/ of koorts)

Het lijkt misschien tegenstrijdig, maar zuurbranden wordt meestal veroorzaakt door een maagzuur tekort. Het maagzuur ontstaat echter op het verkeerde moment; dat wil zeggen te weinig bij een volle maag en teveel bij een lege maag. Iets eten, bijvoorbeeld een stuk fruit, doet de klachten dan ook meestal sterk verminderen.

Zuurbranden kan echter ook te wijten zijn aan een afwijking van de grensstreek tussen de maag en de slokdarm. Het betreft meestal een slecht functioneren van de cardia (pars cardiaca ventriculi of ‘maagingang’), die ook de onderste slokdarmsphincter wordt genoemd. Deze spier is een ring die het onderste deel van de slokdarm omringt en die de passage van de zure maaginhoud in de slokdarm belet. Bij patiënten met gastro-œsofageale reflux is de cardia vaak verslapt en vervult ze haar functies niet meer. Osteopathie kan in dat geval oplossingen bieden op de spanningsverhoudingen te behandelen.

In andere gevallen is de reflux het gevolg van een anatomische afwijking, zoals hernia hiatus oesophagei, kortweg hiatus hernia. De hiatus œsophageus is een opening in het middenrif waardoor de slokdarm van de borstholte naar de buikholte gaat. Een hiatus hernia is een inwendige breuk waarbij een deel van de maag via de hiatus oesophageus doorglipt naar de thoraxholte boven het diafragma, de spier die het abdomen scheidt van de thoraxholte. De reflux kan worden bevorderd door een liggende of voorovergebogen houding, door het gebruik van te vette voedingsmiddelen. Door de opwaartse samendrukking van de maag door de fœtus kan bij de zwangere vrouw pyrosis (zuurbranden) optreden. Soms wordt de hiatus hernia geopereerd, soms kunnen osteopathische behandelingen de klachten doen verminderen.

Medicijnen

Er worden in de huisartsenpraktijk veel zuurbindende middelen voorgeschreven wanneer maagklachten ontstaan door te veel maagzuur. Een voorbeeld hiervan is calcium carbonicum; Rennies bestaan voor het grootste deel hieruit en binden dus met het maagzuur zodat de zuurtegraad daalt.
Zantac en Tagamet zijn histamineremmers en zorgen juist voor een verminderde productie van maagzuur. Ook het veel voorgeschreven middel Omeprazol (Losec) werkt op deze manier aan een daling van de hoeveelheid maagzuur.

Als er echter al sprake was van te weinig maagzuur (wat meestal het geval is), dan worden eiwitten en mineralen door de medicijnen nog slechter verteerd en dus nog minder opgenomen. Dit kan de functie van de hele spijsvertering verminderen! Er ontstaat een rotting van eiwitten in de dunne darm, wat gepaard gaat met de productie van sulfaten. Ook kan, door gewenning/ zoeken naar een nieuw evenwicht, het lichaam gaan compenseren en nog actiever worden in de aanmaak van maagzuur…meestal op het verkeerde moment, omdat het evenwicht verstoord is. Hierdoor ontstaat er nog meer maagzuur en de vicieuze cirkel is ingesteld.

Tips en voedingsadviezen bij brandend maagzuur

• Neem vooral de tijd om te eten; niet tegelijk de krant lezen, televisie kijken, vergadering voorbereiden etc. Kauw rustig en goed. De spijsvertering begint in de mond en slecht gekauwd eten vraagt meer inspanning van de maag om de vertering goed te laten verlopen.
• Als er sprake is van teveel maagzuur, beperk dan scherp voedsel en specerijen, evenals de consumptie van koffie, zwarte thee en alcohol. Deze stoffen jagen het lichaam nog meer op. Neem tijd om te wandelen, te mediteren of anderszins tijd voor jezelf om te ontspannen en tot rust te komen!!
• Als er sprake is van te weinig maagzuur, let dan goed op wat je eet en drinkt. Het maken van maagzuur door het lichaam, uit lichaamssappen met een neutrale zuurgraad tot het zeer zure maagzuur, is iets wat veel energie vraagt.
• Een glas water bij het eten is aan te raden, omdat der verteringsorganen water nodig hebben om de voedingsbestanddelen te splitsen.
• Het eten van een behoorlijke portie rauwkostsalade bij het eten koelt voor sommigen veel te sterk af; vergelijk het met een koude douche op een proces wat veel hitte nodig heeft. Beperk de hoeveelheid rauwkost in combinatie met warm eten. Als je graag rauwkost eet, doe dit dan een half uurtje vóór het warme eten. Gebruik bijvoorbeeld gember en andere kruiden om de spijsvertering te stimuleren.
• Sommigen verdragen zware koolsoorten slecht en vlees- vet en jusconsumptie kan ook te belastend zijn. Anderen hebben geen last meer van brandend maagzuur zodra ze suiker laten staan.
•  Voedingsstoffen die nodig zijn voor de aanmaak van maagzuur zijn onder andere vitamine B1 en zink. Zink en B1 gaan echter het eerst verloren bij raffinage van levensmiddelen. Geraffineerde voedingsmiddelen zijn wit brood, witte rijst, witte suiker en ander sterk bewerkte producten. Gebruik daarom zoveel mogelijk zilvervliesrijst, volkoren brood en andere weinig bewerkte voedingsmiddelen. Zink zit ook relatief weinig in onze bodem in Nederland, dus dat is een stof waar veel mensen een tekort aan hebben.
• Een lepel vol rauwe havervlokken eten helpt soms goed bij acute zuurklachten, rauwe aardappels ook.

Casus

Het lijkt wel of mijn eten er niet meer in past. Na twee happen heb ik al een vol gevoel. Direct na het eten krijg ik ook pijn in mijn buik / maagklachten. Medicijnen helpen niet, wat moet ik nu?
De klachten lijken op een slecht functioneren van de maag; het eten wordt niet goed opgenomen. Dit kan vele oorzaken hebben. Uit Osteopatisch onderzoek komt naar voren dat de druk op de darmen te hoog is door gisting. Hierdoor worden de maag en de pancreas (alvleesklier) gecomprimeerd en wordt reflux van de maag naar de oesophagus gestimuleerd. Door het aanpassen van het voedingspatroon en osteopathische behandelingen, verdwijnen de maagklachten binnen drie weken.