Wat is het?

Er is heel wat verwarring over de begrippen coeliakie, glutenintolerantie, glutensensitiviteit, tarweallergie, etc. We leggen de verschillen uit.

Coeliakie is een goed gedefinieerde aandoening aan de darmen veroorzaakt door gluten uit tarwe. Coeliakiepatiënten zijn soms hypergevoelig voor gluten, wat erg lastig is in een samenleving waar tarwe alomtegenwoordig is. Medische experts aanvaarden langzamerhand dat er ook andere vormen van glutengevoeligheid bestaan. Ze zien dat sommige mensen zich kenbaar beter voelen wanneer ze gluten/tarwe vaarwel zeggen.

Experts weten nog niet hoe groot dit probleem is, want het lijkt erop dat de meesten gluten goed verdragen. Een aantal mensen hebben echter beduidend minder last na het weglaten van gluten. Dit varieert van prikkelbare darm, spieraandoeningen, opgeblazen buik of zelfs van reuma.

 

 

Coeliakie

Coeliakie is een allergische reactie op gluten, soms verward met een glutenintolerantie. Intolerantie wil zeggen dat je lichaam gluten niet verdraagt. Coeliakie is een auto-immuunziekte. Dat houdt in dat je eigen immuunsysteem zich tegen gezonde cellen in je lichaam keert. Gluten worden bij coeiliakie verward voor schadelijke indringers, waardoor je immuunsysteem deze gluten inclusief gezonde cellen aanvalt. Het immuunsysteem eet als het ware de darmen op bij het eten van gluten. Hierdoor kan ernstige beschadiging aan de darmen en met name het darmslijmvlies ontstaan.

Omdat coeliakie een auto-immuunziekte is, kan je er niet overheen groeien. Je zal er altijd last van hebben en zal je moeten houden aan een streng glutenvrij dieet om verdere beschadiging aan de darmen te voorkomen.

 

Gluten-Intolerantie

Wat is glutenintolerantie eigenlijk? Als je glutenintolerantie hebt kun je gluten niet verdragen. Door het eten van bepaalde voedingsmiddelen met gluten beschadig je het slijmvlies van je dunne darm. Hierdoor bezwijken gezonde darmvlokken in de dunne darm. Dit zorgt voor een laaggradige ontstekingsreactie.

Glutenintolerantie kan leiden tot veel verschillende klachten. We hebben de meest voorkomende klachten op een rijtje gezet. Deze klachten kunnen van vaag en mild tot vrij heftig zijn.

• Darmklachten:
• Buikpijn
• Diarree
• Obstipatie
• Plakkende, stinkende dunne ontlasting
• Opgeblazen gevoel
• Overige lichamelijke klachten:
• Gewichtsverlies, ondergewicht
• Vermoeidheid
• Hoofdpijn
• Huiduitslag
• Bloedarmoede
• Botontkalking

 

Geestelijke klachten:

• Verminderde eetlust
• Stemmingswisselingen

 

Naast de bovenstaande klachten kunnen kinderen met glutenintolerantie andere klachten ervaren zoals:

• Huilerigheid
• Groeistoornissen
• Vertraagde pubertijd

 

Glutensensitiviteit

Over glutensensitiviteit is nog niet veel bekend. Er zijn mensen met klachten die lijken op die van mensen met een glutenintolerantie of coeliakie, maar bij wie glutenintolerantie niet kan worden aangetoond. Toch voelen ze zich beter door het weglaten van gluten uit het dieet.

Mensen met glutensensitiviteit kunnen in grote lijnen dezelfde klachten ondervinden als mensen met glutenintolerantie en coeliakie, maar bij mensen met glutensensitiviteit kunnen deze klachten niet worden aangetoond als oorzaak van een glutenintolerantie in een bloedtest of met een darmbiopt. Er is dus geen beschadiging aan de darmen zichtbaar. Wat dan wel de oorzaak is van een glutensensitiviteit, is nog niet duidelijk. Wel kunnen de klachten verminderen door het volgen van een glutenvrij dieet.

De klachten bij glutensensitiviteit komen voor een groot deel overeen met de klachten van een glutenintolerantie. In grote lijnen kun je de volgende symptomen associëren met een glutensensitiviteit:

• Winderigheid
• Buikpijn
• Diarree
• Obstipatie
• Chronische Vermoeidheid

Omdat deze symptomen ook horen bij andere aandoeningen zoals het Prikkelbaar Darm Syndroom, is het raadzaam dit goed te laten onderzoeken door de mesoloog. Daarnaast moet aantoonbaar zijn dat je reageert op een glutenvrij dieet. Dat kan door drie maanden lang een glutenvrij dieet te volgen, onder begeleiding van een Meso-Voedings-Coach. Daarna wordt gekeken naar de klachten in de periode vóór het dieet en de periode na het dieet.

Feitelijk heeft (bijna) iedereen met een Westers eetpatroon wel (eens) last van een glutensensitiviteit. Eenvoudigweg omdat de hoeveelheid gluten in onze (Westerse) voeding enorm is toegenomen.

 

Tarwe-allergie

Tarwe-allergie is een allergie voor (producten van) tarwe. Het eten van tarwe kan leiden tot jeuk, een verstopte neus of buikklachten. Mensen met een tarwe-allergie kunnen wel goed tegen andere granen. Hoewel tarwe voor een groot deel uit gluten bestaat, mogen mensen met een tarwe-allergie wel niet-tarwe producten die gluten bevatten eten, zoals rogge of gerst. Een tarwe-allergie komt vaker voor bij mensen met hooikoorts, tarwe is immers een grassoort.

Een tarwe-allergie ontstaat vaak al op hele jonge leeftijd. Bij een tarwe-allergie, is de kans groot dat je ook andere voedselallergieën hebt. Een tarwe-allergie als kind kan verdwijnen na de leeftijd van drie tot vijf jaar.

Een tarwe-allergie herken je aan de volgende symptomen:

• Astmatische klachten
• Jeuk
• Verstopte neus
• Eczeem
• Zwelling
• Hooikoorts
• Hartkloppingen
• Buikklachten
• Krampen in de darmen
• Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS)

De symptomen treden meestal binnen een paar minuten tot enkele uren na het eten van tarwe op. Eczeem kan ook na een aantal dagen pas optreden.

 

Wat zijn gluten?

Gluten zijn graaneiwitten en zitten in tarwe, rogge, gerst, spelt, kamut en alles wat met deze granen gemaakt is. Gluten geven elasticiteit aan producten die van (volkoren)meel of bloem worden gemaakt. Hoe meer gluten het meel bevat, hoe steviger het product wordt. Bij het bakken van brood houdt het gluten de vrijkomende gasbelletjes in het deeg vast, waardoor het brood kan rijzen. Gluteneiwitten beschadigen het slijmvlies van de dunne darm, zodat er een afvlakking ontstaat van de dunne darm (leaky gut), met slechte opname van voedingsstoffen als gevolg, maar ook diarree, obstipatie, groeiachterstand en vermoeidheid.

Ingrediënten met gluten: 

Vermijd een product als het een van de volgende ingrediënten bevat:

• tarwe, rogge, gerst, spelt, kamut, triticale.
• zemelen, grutten.
• cous cous, bulgur, seitan.
• haver (tenzij duidelijk vermeld staat dat het glutenvrij geproduceerd is)
• gort, gerstemoutbloem, parelgort.
• muesli, cruesli.

Haver is een apart geval in dit rijtje. In principe is haver namelijk glutenvrij. De haver die je in Nederland vindt is echter vaak ‘besmet’ met gluten. Dat kan gebeuren als de haver samen wordt geteeld of getransporteerd met glutenproducten. Daarom wordt haver in Nederland sterk afgeraden bij mensen die klachten hebben bij het eten van gluten. Alleen haver dat wordt geproduceerd in een glutenvrije keten (dus van planting tot het in de winkel ligt) is glutenvrij. Op die producten staat het glutenvrij logo. Hetzelfde geldt voor boekweit.

 

Toename gluten

Wie tot nu toe geen probleem met gluten had, kan dat wel krijgen nu de industrie steeds meer gebruik maakt van een grotere dosis gluten in haar voedingsproducten. Dat is dan ook de oorzaak van het stijgende aantal patiënten met coeliakie en glutenintolerantie dat een glutenvrij dieet moet volgen.

Aan de ene kant zijn de fabrikanten goedkoper uit door steeds meer gluten in de voeding te verwerken en aan de andere kant verdienen ze steeds meer aan glutenvrije artikelen, omdat er door een overmaat aan gluten in de voeding ook steeds meer patiënten met coeliakie zijn. Het is een dubieuze kringloop en alleen de politiek kan hier wat aan doen door er duidelijke regels en wetten voor op te stellen. De volksgezondheid kan daar alleen maar beter van worden. Niet meer gluten in de voeding dan noodzakelijk is, zou in elk geval de toename van de mensen met een glutenintolerantie en coeliakie een halt toeroepen.

 

Even wetenschappelijk

Gluten wordt dus meestal in direct verband gebracht met een ziekte als coeliakie en met glutenintolerantie, met typische vertering gerelateerde klachten als opgeblazen gevoel, buikpijn en diarree. De impact van zonuline (1, 2 ) is uitvoerig onderzocht door wetenschapper en gastro-enteroloog dokter Fassano. Zo blijkt dat het eten van gluten de productie van zonuline verhoogt en zo de darmpermeabiliteit of doorlaatbaarheid doet toenemen en zo het immuunsysteem chronisch activeert. Dit proces speelt een grote rol bij het ontwikkelen en in stand houden van verscheidene auto-immuunziektes als coeliakie, reumatoïde artritis, Hashimoto.

Exorfines

Soms zijn deze typische verteringsklachten niet aanwezig, hoewel er toch ziektebeelden zijn die zich zo kunnen ontwikkelen en die in relatie staan met de inname van gluten. Dit kan omdat gluten, maar ook caseïne (melkeiwit) en soja, bij overmatig en frequent gebruik, wordt gesplitst in morfine-achtige substanties, namelijk exorfines (3). Deze exorfines, gliadinemorfine (4) uit gliadine (tarwe) en bètacaseomorfine uit caseïne (melkeiwit), laten het immuunsysteem de darm aanvallen, resulterend in verschillende vormen van glutengevoeligheid. Zo zien we zelfs dat deze exorfines het vermogen hebben om de rest van ons lichaam, ja zelfs ons brein uit balans te brengen. Ze kunnen zich binden aan insuline, leptine en endorfine receptoren. Deze exorfines kunnen op deze manier ook een tijdelijk gevoel van welbevinden en licht euforisch effect geven.  Dit is alvast een verklaring waarom exorfines uit brood en kaas een neiging tot verslaving kunnen veroorzaken en vele mensen moeite hebben om deze “voeding” uit hun dagelijks patroon te schrappen. Het geeft ons een vals gevoel van geluk en troost.

Naast dit verslavend effect, worden een overmaat aan exorfines in verband gebracht met een hele reeks symptomen als storingen in pijnperceptie, depressies, ADHD en verslavingen. Maar deze gluten exorfines worden ook beschouwd als een belangrijke risico factor voor obesitas en daarmee samenhangende ziektebeelden.

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28123927/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18832585/
3. https://jhpn.biomedcentral.com/articles/10.1186/s41043-015-0032-y
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32051759/

 

Glutenvrij eten

Granen lijken een belangrijk onderdeel van onze voeding, althans in onze schijf van vijf. Het weglaten van gluten en daardoor veel granen en ook brood, zou kunnen leiden tot een eenzijdig voedingspatroon waarbij een tekort aan voedingsstoffen kan ontstaan, bijvoorbeeld aan vitamine B, E, jodium, vezel en ijzer. Denk er wel aan dat dure glutenvrije producten vaak mee suiker, zout en vet en minder gezonde voedingsstoffen, vitamines en mineralen bevat. Wil je glutenvrij eten? Laat je dan goed voorlichten door een Meso-Voedings-Coach, om een tekort aan voedingsstoffen te voorkomen.

Duidelijk moge ook zijn dat het gebruik van gluten de laatste jaren enorm is toegenomen (zie hierboven). Brood als vast onderdeel van de dagelijkse voeding, maar ook pasta, pizza, koek, tussendoortjes. Het grootste deel van de wereldbevolking eet dit niet. De mens van oorsprong (jager-verzamelaar) ook niet (lees het boek van Dr. Remko Kuipers: het oerdieet).

 

Het ánders kijken van het IMC

Er is een ‘groot’ verschil tussen Coeliakie (ziekte), een glutenintolerantie, een glutensensitiviteit of een tarwe-allergie. De reguliere geneeskunde is heel goed in het vast stellen van een ziekte (in dit geval coeliakie), maar minder goed in het vast stellen van een intolerantie, zoals voor gluten. Daar is ander (functioneel) onderzoek voor nodig. Het is verstandig dit enerzijds goed te laten uitzoeken door onderzoek bij de mesoloog. Anderzijds is het verstandig je te laten voorlichten over voeding met betrekking tot je probleem bij een Meso-Voedings-Coach.

 

Wat kan het IMC?

Binnen het IMC gaan we eerst kijken naar de werking en de toestand van het gehele spijsverteringsstelsel. Het kan goed zijn dat er een overgevoeligheid voor gluten bestaat door een ander probleem. Dat kan zijn de pancreas en haar verteringsenzymen, het slijmvlies van de darm, het microbioom, enz. Het is zeker een feit dat we in het Westen teveel gluten eten, maar vaak ontstaat een vicieuze cirkel, die willen we doorbreken.

Zeker willen we eerst vaststellen of er sprake is van:

• Coeliakie (vast te stellen door bloed- en darmonderzoek in het ziekenhuis)
• Glutenintolerantie (vast te stellen door de mesoloog)
• Glutensensiviteit (moeilijk vast te stellen, maar wel de aanwijzingen en uitproberen met dieet)
• Tarwe-allergie (vast te stellen door het ziekenhuis of de mesoloog)

 

Kijk ook naar het Webinar-06 van het IMC:  over Allergie & Intolerantie.

Kijk ook naar het Webinar-28  van het IMC: over het Prikkelbaar Darm-Syndroom.

Lees ook verder bij de Kennisbank van het IMC: Allergie & intolerantie.

Lees ook verder bij de Kennisbank van het IMC: koolhydraatarm eten.