‘Je bent wat je eet’, wordt vaak gezegd. Weet dan wat je eet en wie je bent, wat dit betekend en wat kunnen we er mee.

Allergie

Allergieën komen steeds meer voor. En juist in het lenteseizoen steekt de hooikoorts weer de kop op. Omgevingsfactoren zijn de laatste decennia beschouwd als de belangrijkste oorzaak van het almaar groeiend aantal allergiepatiënten. Dat er een duidelijke relatie bestaat tussen allergieën en prikkelende stoffen in het milieu – lucht, huisraad, voeding – staat inmiddels vast. Toch zijn daarmee de verklaringen en de therapie nog lang niet sluitend.

Recent bestaat er een oplevende belangstelling voor de rol van het afweersysteem. Waarom reageert het afweersysteem – dat per definitie toch flexibel is – vaak niet, of inadequaat, op ‘aanvallen’ van buitenaf? Recente onderzoeksresultaten doen vermoeden dat een belangrijke mede-oorzaak voor allergieën schuilt in afweer-hiaten. Dat kan een zwakke darmflora zijn, maar ook een situatie van stress; door uitputting verzwakt het afweersysteem.

 

Hygiëne-hypothese

Als we ons ‘hygiënische patroon’ niet snel aanpassen, zullen in de toekomst veel meer mensen lijden aan een allergie. Dat zei klinisch chemicus dr. Christian Schoenmakers van het Elkerliek ziekenhuis in Helmond in 2003. “Stop met je kinderen elke dag inzepen en in bad te doen. Neem, als je kroost nog klein is een hond. Daarmee heb je een stukje smerigheid in huis. Studie heeft aangetoond dat een hond in huis bij kinderen de kans op de ontwikkeling van een allergie vermindert. Zo hebben kinderen die opgroeien op een boerderij minder last van allergieën.”

Viezigheid helpt het lichaam bij het opbouwen van het immuunsysteem. Als iemand tijdens zijn leven al op jonge leeftijd met virussen en infecties te maken krijgt, bouwt het lichaam zelf antistoffen op. Maar omdat wij in het rijke westen zo hygiënisch leven en al vroeg worden ingeënt tegen ziekten, raakt het immuunsysteem niet genoeg gestimuleerd. Het gevolg is dat het afweersysteem uit balans raakt. Sommige mensen – en dat kan genetisch bepaald zijn – ontwikkelen zo aanleg voor een allergie.

Schoenmakers: “Zo zie je dat kinderen vaak een aantal allergische fasen doormaken. Pasgeboren baby’s kunnen overgevoelig raken voor koemelk. Als deze kinderen wat ouder worden, kunnen zij last krijgen van huiduitslag (eczeem) en nog later kan het zich uiten in luchtwegproblemen zoals astma of hooikoorts.”

 

Het leren van het immuunsysteem

Kan er dan niets aan gedaan worden? “Het is moeilijk om dit proces te onderbreken”, Iegt Schoenmakers uit. “Als iemand heel specifiek voor een soort stuifmeel allergisch is, kun je daartegen inenten. Je spuit diegene dan in met de stof waarvoor hij of zij juist allergisch is, zodat er uiteindelijk afweerstoffen worden aangemaakt.” Tijdens het stuifmeelseizoen heeft het lab in Helmond het drukker dan normaal met het uitvoeren van testen. Bekend is dat het stuifmeel van de berk de grootste boosdoener is. Schoenmakers: “Wie last heeft van de berkenpol, ondervindt dat waarschijnlijk ook bij andere boomsoorten. Maar ook fruitsoorten als appels, sinaasappels en peren, of aardappelen en tomaten gaan een kruissreactie aan met de berkenpol. Zij bevatten eenzelfde structuur als de berk. Tarwe, rogge en pinda’s doen dat weer met graspollen.”

Een echte oplossing is er niet. Wel zijn er hooikoorts remmende medicijnen verkrijgbaar. Maar om de oorzaak daadwerkelijk aan te pakken, moeten we volgens Schoenmakers van jongs af aan bewuster met onze hygiëne omgaan.  “Eigenlijk zou zo’n hooikoortstabletje een beetje modder moeten bevatten of wat ‘slootrandextract’. Schoon is niet altijd beter.”

 

China & India en de darm

De Chinezen (TCM) en de Indiërs (Ayurveda) wisten zo’n 2.000 jaar geleden reeds dat de belangrijkste afweer van de mens gelegen is in het orgaan dat het meest met de buitenwereld in aanraking komt: de darm. Daar wisten ze allang: weet wat je eet en wie je bent. Recent publiceerde de Amerikaanse wetenschapper Gershon een soortgelijke ‘ontdekking’: 80% van onze afweer is gelegen in de samenwerking tussen de darmlymfe en de darmflora.

Wat gebeurt er bij allergie? Bij allergische mensen triggert de blootstelling aan allergenen het vrijmaken van ontstekingsmediatoren. Deze mediatoren veroorzaken op hun beurt de allergische reacties, zoals zwelling, roodheid, pijn of jeuk. De mate waarin het afweersysteem (darmen) actief is, bepaald de drempelwaarde van de reactie. Wanneer bijvoorbeeld bij een ‘gezond’ persoon een reactie op 100.000^x pollen optreedt, vindt deze reactie bij personen met een reeds actief (overbelast) afweersysteem plaats bij 5.000^x pollen. Met andere woorden, hoe meer het afweersysteem te verwerken krijgt, hoe meer ontstekingsmediatoren vrij komen en hoe sneller en heftiger de reacties zijn.

 

Anderzijds reageert het afweersysteem bijzonder heftig op prikkels die het (nog) niet kent. Wanneer de omgeving te zuiver wordt gehouden, ‘leert’ het afweersysteem niet om te gaan met de ‘gewone’ allergenen.

Allergie is dus een balans tussen net genoeg, maar niet teveel vervuiling vanuit de omgeving. Wanneer het lichaam is onderzocht en de foutieve of overbelaste functies zijn genormaliseerd, zien wij over het algemeen de allergie verdwijnen.

 

Levensgewoonten

Maar hoe bewust is de gemiddelde Nederlander überhaupt van de gevolgen van zijn levensgewoonten? Zo maakt het overgrote deel van de Nederlanders (83%) zich niet ongerust over zijn voedsel. Ten onrechte. Gezondheid begint met voeding. Jaarlijks wordt 98% van de lichaamscellen vernieuwd. De bouwstoffen voor die nieuwe cellen haalt het lichaam grotendeels uit voedsel. Letterlijk zoals het spreekwoord luidt: je bent wat je eet. Zoals diesel een benzinemotor doet haperen en vastlopen, zo kan het huidige welvaartsvoedsel welvaartsziekten veroorzaken en we hebben er wat!

‘Vetten die stollen in de koelkast (= verzadigde vatten) stollen ook in uw aderen’, doet het altijd goed in de spreekkamer. Het is triest, maar niet zelden waar: de meeste voedingswaarde van het steeds populairder wordende ‘kant en klaar gemaksvoedsel’ zit in de kartonnen verpakking. opmerkelijke verbanden tussen eetgedrag en ziekten verdienen veel meer onderzoek. Zo consumeren de Grieken bijna een deciliter olijfolie per dag en in Griekenland komt borstkanker heel weinig voor. Japan telt beduidend minder hartaanvallen en Japanners eten veel vis. Het lijkt erop dat naast algemene adviezen over levensgewoonte-risico’s ‘adviezen op maat’ gegeven moeten worden. De (huis)arts kan hierin een cruciale rol spelen, ware het niet dat artsen hiervoor zowel geen tijd als geen aandacht hebben. Dat artsen weinig met voeding hebben blijkt wel uit de kwaliteit van het voedsel in de meeste ziekenhuizen.

De alternatieve kant van de gezondheidszorg slaat met regelmaat door naar de andere kant, naar de zogenaamde orthorexia. Hier wordt nog wel eens teveel van het gezonde gepropageerd, waarbij het gezondheidsaspect louter bestaat uit geruchten of vermeende denkbeelden.

 

Casus orthorexia

Onlangs mocht ik een jonge dame van 18 jaar, met ernstige hoofdpijnklachten vanuit de nek, jeuk over het hele lichaam en menstruatieklachten eens alternatief met een alternatief adviseren. Bij onderzoek trof ik een verkleinde lever aan met duidelijke functiestoornissen van de hepatocyten (de levercellen). De cellen zijn verantwoordelijk voor vele functies, bij nader onderzoek bleek de eiwitstofwisseling van deze cellen behoorlijk ontregeld te zijn. Haar voedingspatroon leek bij navraag zo gezond: veganist, reformvoeding, veel rauwkost, geen rommel dus. Ik adviseerde haar elke week eens een stuk vlees en een visje op haar bord te doen, met de uitleg van het bovenstaande: je bent wat je eet. Met veel tegensputteren heeft ze het advies opgevolgd en binnen drie weken verdween de hoofdpijn en de jeuk, de menstruatieklachten werden in een periode van vier maanden tot een minimum beperkt.

 

De waarheid ligt zoals altijd in het midden, tussen regulier en alternatief in. Een persoonlijk advies op de individuele maat is een kunst uit de Ayurvedische geneeskunde, maar dient echter wel naar het Westen vertaald te worden. Vele risico’s en vele klachten zijn feitelijk relatief eenvoudig te verhelpen. Als je weet wat je eet, weet je ook wie je bent.

 

Lees ook verder bij de Kennisbank van het IMC: over Allergie & Intolerantie, laaggradige ontsteking (Silent Inflammation),

 

 

Kijk ook naar het Webinar-5, 6 en 7 van het IMC: voeding en de spijsvertering, allergie & intolerantie, de zin en onzin van diëten.

 

 

Lees ook het eBook over voeding: voedingsadviezen