De huid & zijn functie

Afhankelijk van de lichaamsgrootte heeft de huid een oppervlakte tussen de 1,2 en 2,3 M². Het totale gewicht is ongeveer 16% van het lichaamsgewicht en daarmee is de huid feitelijk het grootste orgaan van het lichaam. Groot genoeg om klachten te veroorzaken.

Hoe onze huid er uitziet kan sterk variëren. De kleur verschilt niet alleen van ras tot ras, maar zelfs van mens tot mens. Ook de kleur en de lengte van de haren en ook die van de nagels is bij mensen verschillend. Aan de hand van lokale veranderingen van de huid en de lokalisatie daarvan op de romp kunnen mogelijke stoornissen van inwendige organen aan de dag treden. Ook een beoordeling van de gezichtszones (fysiognomie) en de reflexzones van de handen en voeten kunnen informatie geven over storingen in het lichaam. Bovendien kunnen door de kleur van de huid conclusies worden getrokken over mogelijke aandoeningen (bijvoorbeeld hepatitis, hoge bloeddruk). Met behulp van een analyse van nagels en haren kunnen belastingen met zware metalen (kwikzilver, cadmium, lood, enzovoort) en afwijkingen in de mineralenhuishouding worden vastgesteld.

Aardig is de opmerking van Jan Jaap de Moree, uit zijn boek Dynamiek van het menselijk bindweefsel (1989): ‘Als alle mensen zoveel tijd, energie, oplettendheid en geld aan hun totale lichaam zouden besteden als aan de huid en wat daar aan vast zit (haren, nagels), dan zouden ze beslist veel gezonder zijn.’

 

Functies van de huid

De huid heeft verschillende functies waarvan de meeste zelfs van levensbelang zijn.

• vormt een beschermende laag die ervoor zorgt dat onze lichaamsvloeistoffen niet naar buiten toe verloren gaan. Anders zou de mens bij een temperatuursverhoging uitdrogen;
• vormt een beschermende laag tegen het binnendringen van bacteriën, virussen, schimmels etc.;
• biedt bescherming tegen UV-straling; UV-straling kan het DNA van de cellen beschadigen, wat het afsterven van de cellen bespoedigt of waardoor een maligne ontaarding van de cellen kan optreden (huidtumoren). De hevige roodheid bij zonnebrand ontstaat door beschadiging van de huid en de daardoor optredende ontsteking;
• biedt bescherming tegen chemische invloeden;
• biedt bescherming tegen mechanische belastingen door het vormen van een dikke hoornlaag (bijvoorbeeld de voetzolen);
• controleert en reguleert in samenwerking met het centrale zenuwstelsel de lichaamstemperatuur;
• geeft informatie van vele receptoren door aan het centrale zenuwstelsel over mechanische, thermische en chemische invloeden waaraan de huid en daarmee het lichaam worden blootgesteld;
• vormt de huidaanhangsels als haren, nagels en stoffen als talg en zweet. De functie van de haren en nagels lijkt bij de mens in tegenstelling tot die bij dieren, grotendeels verloren te zijn gegaan. Over de functie van tang bestaat verschil van mening, maar er wordt van uitgegaan dat de huid hiermee soepel gehouden wordt en dat talg mogelijk ook nog een extra beschermende laag vormt.

 

Opbouw van de huid

De huid is opgebouwd uit verschillende lagen die in verschillende gebieden van het lichaam kleine verschillen kunnen vertonen. De huid (cutis) bestaat uit drie lagen:

• • • • • • • • • • • • • de epidermis of hoornhuid;
                        • de dermis, ook wet corium of lederhuid;
                        • de hypodermis, ook subcutis of onderhuid.

In het bereik van de lichaamsopeningen (mond, neus, oor, anus, enzovoort) gaat de huid vloeiend over in slijmvlies.

Door het hoge gehalte aan elastische vezels en door de ongevormde opbouw van het collagene netwerk heeft de huid een zeer grote elasticiteit en mobiliteit. Dit is van groot belang, bijvoorbeeld bij een zwangerschap waarbij de buikhuid bijzonder sterk uitrekt en na de geboorte weer de oorspronkelijke vorm terugkrijgt. Ook bij overgewicht en door intensieve krachttraining worden er eisen gesteld aan de rekbaarheid van de huid.

Uiteraard moet de huid over een zekere mobiliteit beschikken om de bewegingen van de gewrichten mogelijk te maken. Dit wordt extra duidelijk bij de vorming van littekenweefsel, die de beweeglijkheid van de gewrichten ernstig kunnen beperken.

De epidermis is tussen de o,1 en 1,5 mm dik, het dikst op de voetzolen en de handpalmen. Ook op de rug en het zitvlak is de huid dikker. Bij dit laatste gaat het echter om een verdikking van de dermis en vaak ook van de hypodermis. De huidlagen hebben in de verschillende lichaamsgebieden een verschillende opbouw.

 

Haren

De functie van de haren is bij de mens voor het grootste deel verloren. Bij dieren regelen de haren de lichaamstemperatuur en beschermen ze het lichaam tegen afkoeling. Door het oprichten van de haren ontstaat een dunne warmte-isolerende luchtlaag. Daarnaast hebben de haren ook nog een beperkte beschermende functie en gebruiken dieren het oprichten van de haren gebruikt om vijanden te imponeren en af te schrikken.

Bij de mens is de warmte-isolerende functie overgenomen door de subcutis (isolerende vetlaag) en door de regeling van de doorbloeding van de huid (thermoregulatie). Bij de mens dienen de haren nog maar op enkele plaatsen op het lichaam als een geringe mechanische bescherming en ze verminderen de invloed van de UV-straling op de schedel.

De belangrijkste functie van de haren bij de mens is waarschijnlijk het doorgeven van mechanische prikkels aan het centrale zenuwstelsel via de rijkelijk van zenuwuiteinden voorziene haarwortels.

Emotionele betekenis

In de loop van de tijd heeft de beharing van de schedel een belangrijke sociale en emotionele betekenis gekregen. De lengte en de kleur van de haren zijn tegenwoordig een uitdrukking van de levensinstelling en levensfilosofie (skinheads, rocker, punker, enzovoort) Het haar (kleur, kapsel) kan ook van invloed zijn op de aantrekkelijkheid van de ene mens voor de andere.

We maken onderscheid gemaakt tussen dikke, gepigmenteerde haren (ook wel terminale haren genoemd) en die door het vrijmaken van melanine uit melanocyten hun kleur krijgen. En de dunne, meestal niet gepigmenteerde haren, de vellus-haren. De groei van het haar is zeer verschillend in de diverse lichaamsbereiken. De groei kan variëren van 150 dagen op het lichaam tot meerdere jaren op het hoofd.

Op het hoofd groeien de haren circa 0,44 mm per dag en doorlopen ze circa 3 tot 4 groeicycli in het leven van de mens. Dat wil zeggen dat we ongeveer 3 tot 4 keer in het leven totaal nieuw haar vormen. Nadat een haar is gevormd en tot rijping komt in het haarkanaal en de haarzak, blijft deze haar een bepaalde tijd bestaan totdat de haar door een nieuw gegroeide haar wordt uitgedrukt en uitvalt. De groei van het haar wordt geregeld via geslachtshormonen (androgenen) en hormonen van de bijnieren en de schildklier.

 

Eczeem

Eczeem is een van de meest voorkomende huidaandoeningen. Deze niet besmettelijke reactie van de huid neemt wereldwijd epidemische vormen aan. In Nederland heeft bijna 10 procent van de schoolgaande kinderen in meer of mindere mate last van eczeem, gepaard gaande met roodheid en schilfering van de huid en vaak hevige jeuk. Over de oorzaak is weinig bekend, maar steeds meer onderzoekers zijn ervan overtuigd, dat vérgaande hygiënemaatregelen kinderen bevattelijker maken voor eczeem.

Eczeem, of atopische dermatitis, maakt deel uit van de ‘atopische triade’, een groep aandoeningen waartoe onder meer allergieën en astma behoren. Elk van deze ‘moderne’ ziekten wordt verondersteld een andere manifestatie van dezelfde interne chaos te zijn. Steeds vaker blijken atopische aandoeningen tegelijkertijd of serieel op te treden bij een en dezelfde persoon. Deze triade is westers gezien misschien vreemd, de oosterse geneeskundevormen kennen deze samenhang al duizenden jaren.

Dicht smeren

Reguliere behandeling bestaat doorgaans uit het gebruik van zalf, al dan niet met steroïden. Aan patiënten met ernstige klachten schrijft men in veel gevallen antibiotica en ontstekingsremmende middelen voor. Het merendeel van deze behandelmethoden is echter onvoldoende bestudeerd, niet geschikt voor langdurige toepassing en bepaald niet veilig voor kinderen. In veel gevallen is er tijdelijk sprake van een positief effect, waarna de klachten opnieuw, in ernstiger vorm, terugkeren.

Bij onderzoek bleek dat slechts negentien procent van de ouders vond dat de medicijnen erg effectief waren voor hun kinderen.

 

De hygiënehypothese

De ontwikkeling van eczeem zou volgens sommige onderzoekers te maken kunnen hebben met het routinematig voorschrijven van medicijnen aan kinderen. Zo lijkt er een verband te bestaan met het gebruik van antibiotica, paracetamol en met vaccinatie tegen kinderziekten. Onderzoek in deze richting is gebaseerd op de veronderstelling, dat ons streven naar hygiëne en vergaande bescherming van onze kinderen tegen vuil en ziekteverwekkers er niet alleen voor zorgt dat bepaalde ziekten niet tot ontwikkeling kunnen komen, maar ook dat het immuunsysteem minder goed in staat is om op de juiste wijze te reageren op infectie en andere stimuli.

Al in de baarmoeder worden we aan ‘schadelijke stoffen’ blootgesteld. Vanaf de geboorte staat ons afweersysteem voortdurend onder druk door de invloed van chemische en andere gevaarlijke stoffen in onze omgeving, en van bacteriën, virussen en andere ziekteverwekkers.  Men verondersteld, dat deze blootstelling bevorderlijk is voor de ontwikkeling en het behoud van het verfijnde netwerk van chemische banen en gespecialiseerde cellen waaruit het immuunsysteem bestaat.  Volgens de hygiënehypothese kan het immuunsysteem niet op adequate wijze reageren als het niet wordt uitgedaagd door de vroegtijdige input van vuil en ziektekiemen.

Bekend is dat de voeding die het kind in de eerste levensmaanden krijgt de kans op allergische aandoeningen kan beïnvloeden. Dit kan samenhangen met het feit dat de darm van het kind in deze periode (nog) verhoogd doorlaatbaar is voor niet volledig verteerde eiwitten en dat ook het afweersysteem nog in ontwikkeling is. Hierdoor leidt koemelk bij kinderen regelmatig tot klachten, waaronder huidproblemen. Borstvoeding is de beste voeding voor een baby!

 

Mesologie, ánders kijken ….

Als je mesologisch naar de huid kijkt, hebben de verschillende huidlagen ieder hun eigen functie. De epidermis (opperhuid, de bovenste huidlaag), hangt samen met het zenuwstelsel, met gevoel, met het ervaren van pijn en temperatuur. De dermis (lederhuid, de laag onder de opperhuid) vormt het terrein waarop de huidflora zich thuis voelt. Een gezonde huidflora bestaat uit verschillende bacteriën en vormt samen met huidcellen, vetweefsel en bindweefsel een natuurlijke barrière.

Je kunt de huid echter niet los zien van het totale functioneren van het lichaam; de huid vormt een spiegel van je binnenkant. Een droge huid hangt vaak samen met een te hoge verbranding in het lichaam.

Droogte ontstaat immers door hitte. Voedingsstoffen kunnen worden opgedeeld in brand- en bouwstoffen. Als je voeding veel brandstoffen bevat, wordt het verbrandingsvuur in het lichaam opgestookt en kan droogte ontstaan. Koolhydraten hebben een hoge verbrandingsgraad, vooral geraffineerde koolhydraten, zoals witte suiker en witmeel. Eiwitten en vetten hebben een lagere verbrandingsgraad. Ook activiteiten die veel verbranding vragen, drogen het lichaam sneller uit.

Leeftijd speelt ook een rol. Als je ouder wordt, zijn er minder bouwstoffen nodig, en verbrand je relatief meer. Oudere mensen hebben daarom eerder een droge huid. Met de juiste voeding kun je een droge huid verbeteren. Vermijd koud en licht voedsel, eet liever warm en zwaar; door de toevoeging van warmte hoeft het lichaam het voedsel niet zelf te verwarmen. Drink geen koud, maar warm water. Omdat de opperhuid samenhangt met het zenuwstelsel, kan een droge huid ook samenhangen met nervositeit en angsten. Lekker in je vel zitten vraagt een goede huidverzorging van buiten én van binnen.

 

Voedingsadviezen & leefregels

Een goede en gevarieerde voeding en goed kauwen is een vereiste. Gebruik vooral veel verse groenten en fruit, deze bevatten de noodzakelijke vitaminen en vezels. Bij slechte eters kunt je het eten eens vaker pureren met de staafmixer. Voldoende drinken is eveneens belangrijk.

Beperk het gebruik van suiker, honing, graanstropen en andere zoetmiddelen. Ook suikerrijke producten en geraffineerde suikers kan je het beste zoveel mogelijk vermijden. Hiertoe behoren onder andere snoep, chocolade, koek, ijs en frisdranken. Deze voedingsmiddelen leveren nauwelijks belangrijke voedingsstoffen.

Om te bakken kun je olijfolie gebruiken. Roomboter en volle melkproducten bevatten vitamine A, maar zijn tevens rijk aan verzadigde vetzuren die de werking van essentiële vetzuren verhinderen. Het is beter om ze daarom met mate te gebruiken. Gebruik liever koudgeperste plantaardige olie, noten, zaden en vis. Deze bevatten vooral de essentiële vetzuren. Teunisbloemolie, borage- en essentiële vetzuren, die gemakkelijk omgezet worden in biologisch actieve stoffen, zijn belang voor een gezonde huid.

De darmen spelen een belangrijke rol bij de huid. Het verbeteren van de darmflora is dan ook een eerste voorwaarde bij de behandeling van huidproblemen. Zure (rechtsdraaiende) melkproducten, zoals karnemelk, yoghurt, biogarde, etc. kunnen de darmflora ondersteunen.

Lees het eBook over Voedingsadviezen.

Lees ook de Kennisbank van het IMC: Huidaandoeningen (eczeem) en de pagina over de bouw van de huid (droge huid).