Antibiotica: te snel aan kinderen voorgeschreven

Zieke kinderen krijgen zeer vaak antibiotica voorgeschreven om onjuiste redenen en op onjuiste wijze. Bij meer dan de helft van de kinderen die antibiotica krijgen, is er slechts een verdenking van een infectie die niet is aangetoond. Kinderartsen vertonen bovendien schokkend grote verschillen in hun voorschrijfgedrag.

Antibiotica veel voorgeschreven

Dit blijkt uit een onderzoek van drs. M. van Houten, waarop zij in april 2001 in Utrecht is gepromoveerd. Zij is kinderarts in opleiding en deed jarenlang onderzoek in de Beatrix-kinderkliniek van het Academisch Ziekenhuis Groningen. Net als in de andere kinderziekenhuizen, worden antibiotica daar veel voorgeschreven. Van de kinderen die zijn opgenomen, krijgt 35 procent antibiotica, vaak meerdere kuren van verschillende soorten. In totaal gaat maar liefst de helft van het medicijnbudget in de kindergeneeskunde op aan antibiotica.

Resistentie vergroot

Dit is niet alleen duur, het is ook onwenselijk omdat onjuist gebruik het risico op resistentie vergroot. En vaak is er sprake van onjuist gebruik, of zijn, de medicijnen helemaal niet nodig, zo blijkt uit Van Houtens proefschrift. “Meer dan vijftig procent van alle antibioticarecepten wordt gegeven zonder dat de diagnostiek daar aanleiding toe geeft”, zegt Van Houten. “De kinderarts vermoedt dan een infectie bij een patiëntje, maar die wordt niet aangetoond door een kweekuitslag of een foto. Bij te vroeg geboren kinderen kan het soms verdedigbaar zijn om geen enkel risico te nemen. Maar vaak is dit voorschrijfgedrag onwenselijk. Een meer gerichte behandeling van infectieziekten is nodig.”

Hoe ongericht de behandeling nu vaak is, blijkt ook duidelijk uit een enquête die Van Houten bij dertig kinderartsen afnam. Daarin werd een aantal veel voorkomende kinderinfecties beschreven, zoals middenoorontsteking en nierbekkenontsteking, met de vraag wat de arts zou voorschrijven, in welke dosis en hoe lang. Van Houten: “Uit de antwoorden blijkt dat daarover niet tot nauwelijks overeenstemming bestaat, niet tussen ziekenhuizen onderling, en zelfs niet tussen kinderartsen van één kliniek.”.

De kennis van artsen over antibiotica laat te wensen over, verklaart de promovenda. Zij ondervroeg de kinderartsen bijvoorbeeld over hun kennis van Amoxicilline, een populair antibioticum. Van de dertig artsen wisten slechts dertien tegen welke soort bacterie dit middel werkt.

Gevaar van resistentie levensgroot

Meer aandacht hiervoor in de opleiding en een uniformer voorschrijfgedrag zijn hard nodig. “Het moet niet zo doorgaan”, vindt Van Houten, die Benadrukt dat het gevaar van resistentie letterlijk levensgroot is. “Straks zijn veel kinderen niet meer te behandelen, omdat ze resistent zijn geworden tegen de bestaande antibiotica. En dat terwijl er geen nieuwe ontwikkeld worden en we dit de komende tien jaar ook niet hoeven te verwachten.”

Zuinigheid zou het devies moeten zijn, ook al omdat overbehandeling niet goed is voor de patiëntjes. “De antibiotica geven vaak bijwerkingen en veel ziekten gaan ook over zónder geneesmiddelen. Tijd doet veel voor genezing. Maar ja, artsen worden ook vaak onder druk gezet door de ouders. In deze tijd verwacht men nu eenmaal ‘for every ill a pil.’